برطبق قانون مدنی  محجورین شامل چه کسانی می شوند؟

• صغیر
• مجنون
• سفیه
• تاجر ورشکسته

صغیر

یعنی کسانی که به سن بلوغ شرعی نرسیده اند. طبق تبصره یک ماده ۱۲۱۰ قانون مدنی سن بلوغ در پسر پانزده سال تمام و در دختر نه سال تمام قمری است. در حال حاضر رویه قضایی و اداری ایران به این شکل است که کسانی که به ۱۸ سال تمام شمسی برسند رشید و بالغ محسوب می شوند.

بنابراین در عمل کسانی که به این سند نرسیده اند بایستی برای انجام معاملات و تصرف در اموال حکم رشد اخذ نموده باشند. بنابراین سن بلوغ شرعی با سند رشد متفاوت است و پسری که ۱۵ سال تمام قمری را نیز گذرانده باشد تا قبل از رسیدن به ۱۸ سال تمام شمسی نمی تواند معامله نماید، مگر اینکه حکم رشد را تحصیل نماید.

انواع صغار

صغار نیز به دو دسته صغار ممیز و غیرممیز تقسیم می شوند. صغیر ممیز کسی است که قوه درک و تشخیص نسبی را دارا می باشد. اعمال صغیر غیرممیز باطل است ولی اعمال و معاملات صغیر غیرممیز قابل بررسی و تفکیک است به این توضیح که اگر معامله و عمل حقوقی، تعهدی برای صغیر ممیز ایجاد نکند صحیح است ولی اگر باعث ایجاد تعهد یا بروز ضرر برای وی شود، آن عمل غیرنافذ و با تایید ولی یا قیم نافذ میشود.

مجنون

مجنون فرد مجنون نیز فاقد قدرت تشخیص امور است لذا اعمال و معاملات مجانین نیز باطل است. برخی مجانین به صورت دوره ای و مقطعی دچار جنون می شوند. در این موارد تنها اعمال و معاملاتی که در حالت جنون انجام می گیرد باطل است.

سفیه

سفیه کسی است که در امور مالی فاقد قدرت تمیز و تشخیص است و ارزش اموال را متوجه نمی گردد. احکام معاملات سفیه مانند صغیر ممیز است و چهره حمایتی دارد.

ورشکسته

ورشکستگی نیز در عمل نتایج حجر را دارد و ورشکسته نیز از تصرف در اموال خود به ضرر طلبکاران محروم است.

موارد گرفتن حکم حجر

گرفتن حکم حجر در مورد تمام محجورین مورد نیاز نیست. مثال: در مورد کودک ۸ ساله نیازی به گرفتن حکم حجر نیست چون در این باره حجر وی ثابت است. اما برای نمونه در مورد شخصی که پس از بزرگ سالی دیوانه شده است بایستی برای ابطال معاملات و اسناد ابتدائاً حکم حجر را تحصیل نمود. همین طور برای ابطال سند به دلیل حجر در مورد ورشکسته و سفیه نیز ابتدا باید حکم ورشکستی و محجوریت صادر شود.

موارد ابطال معامله محجور

در بسیاری از موارد یکی از فرزندان که از حجر پدر یا مادر خود مطلع است مبادرت به اخذ وکالتنامه فروش از آنها نموده و به استناد آن وکالت،اموال را به خود منتقل می نماید و یا اینکه مستقیماً سند قطعی انتقال اموال را تنظیم می نماید. در اینجا بایستی بعد از گرفتن حکم حجردعوای ابطال سند و معامله واقعه را مطرح نمود.

اصولاً در مورد دعوی ابطال سند به دلیل حجر و در جایی که نیاز به گرفتن حکم محجوریت برای اثبات بطلان سند و معامله موضوع آن است،هر یک از طرفین عقد یا ولی یا قیم آنها می توانند متقاضی صدور حکم حجر شوند. برای ابطال سند به دلیل حجر باید حکم محجوریت ارائه شود. دادستان نیز در مورد اعلام محجوریت دارای تکالیف قانونی است.

در جایی که نیاز به ارائه حکم حجر نیست مانند معامله صغیر غیرممیز،طرح دادخواست حجر نیز لازم نیست و ارائه دادخواست ابطال سند به دلیل حجر کفایت می نماید. در جایی که طرف معامله محجوربه بطلان سند و معامله به دلیل محجوریت طرف مقابل استناد می نماید ولی یا قیم را به عنوان نماینده قانونی و قضایی طرف دعوا قرار دهد. همین طور نماینده محجور نیز می تواند علیه طرف معامله محجور طرح دعوی نماید. این مطلب در ارتباط با دادخواست ابطال معامله یا معاملات محجور و ابطال سند به دلیل حجر تنظیم گریده است.

ابطال معامله محجور به دلیل صغیر بودن

صغیر غیر ممیز فرد نابالغی است که قدرت درک و تشخیص امور مختلف را ندارد. زشت را از زیبا یا سود را از زیان و … را تشخیص نمی دهد. برطبق ماده ۱۲۱۲ قانون مدنی اعمال و اقوال صغیر تا حدی که مربوط به اموال و حقوق مالی وی باشد باطل و بی اثر است. اما صغیر ممیز می‌تواند تملک بلاعوض کند مثل قبول هبه و صلح بلاعوض و حیازت مباحات. معاملات صغیر ممیز و اشخاص غیر رشید که هیچ ضرر و تعهدی را برای آنها ایجاد نمی کند، صحیح است ولی معاملاتی که ممکن است برای آنها ضرری داشته باشد یا آنها را متعهد کندغیر نافذ است و منوط به تایید ولی یا قیم آنهاست.

ابطال معامله محجوربه دلیل سفیه

 برطبق ماده ۱۲۱۴ قانون مدنی معاملات و تصرفات غیر رشید در اموال خود نافذ نیست مگر با اجازه‌ ولی یا قیم وی اعم از این که این اجازه قبلاً داده شده باشد یا بعد از انجام عمل. اما تملکات بلاعوض از هر قبیل که باشد بدون اجازه هم نافذ است.

تایید بطلان معامله محجور

در ابتدا باید حکم حجر فرد و ابتدای تاریخ حجر در دادگاه صالح صادر شده باشد تا بتوان دادخواست تایید بطلان معامله بدلیل حجر را تقدیم دادگاه نمود. هر کسی که ملک خود را تحت هر عنوانی به مجنون و یا صغیر غیر ممیز بسپارد، حق ندارد در صورت تلف شدن مال، مطالبه خسارت نماید چرا که در واقع به زیان خود عمل کرده است. هرگاه صغیر یا مجنون یا غیر رشید باعث ضرر غیر شود، ضامن است.

دعوای ابطال سند رسمی به ادعای حجر ادواری در زمان تنظیم سند، پیش از صدور حکم حجر ادواری و اثبات بطلان بیع مسموع نخواهد بود. صرف اینکه فروشنده مدعی شود که در هنگام انجام معامله، مریض بوده و و از این رو مدعی حجر خود شودکافی نیست و نمی‌تواند دعوی ابطال سند و … را مطرح کند. زیرا اصل بر صحت قرارداد بوده و تا زمانی که حکم حجر وی توسط دادگاه صالح صادر نشود، اصل بر استمرار و صحت قرارداد است.

دعوای حجرمتوفی

دعوای حجر مورث، صرفاً بین وراث متوفی قابلیت طرح و رسیدگی را دارد بنابراین ضرورتی به طرح دعوا علیه کسانی که متصرف اموال مورث آن‌ها هستند- اعم از اینکه این تصرفات به ادعای مالکیت یا عنوان دیگر باشد و همچنین علیه دادستان نیست. برای اثبات محجوریت ملاک وضع حال شخص است نه سوابق حاکی از علائم حجر در گذشته.

فوت کسی که درخواست حَجر وی شده، مانع رسیدگی دادگاه نمی‌شود، زیرا آثاری که بر حجر مترتب است با فوت محجور از بین نمی‌رود و هرچند اثر حکم حجر از تاریخ قطعیت مترتب است اما اگر ثابت شود که علت حجر قبل از صدور حکم وجود داشته است، اثر حکم از تاریخ وجود علت حجر مترتب می‌شود.

حجر زوجه به دلیل سفاهت از موجبات فسخ نکاح نیست.

بر مبنای اصل صحت که در کلیه قراردادها، از جمله عقد نکاح جاری است.در صورت تردید در وجود یا عدم وجود جنون احد زوجین در لحظه انعقاد عقد و عدم ارائه دلیلی دال بر حجر آن‌ها قبل از وقوع عقد نکاح صحیح تلقی میشود.

ولی قهری و قیّم

ولی قهری همان پدر و جد پدری است. گاهی ممکن است این دو وصیت کنند و امور مادی و یا تربیت کودک را به شخص خاصی بسپارند که به وی وصی گفته می‌شود که نوعی ولی قهری محسوب می‌شود. کلمه قهری به معنای اجباری است. به این علت به این اشخاص، ولی قهری گفته می‌شود که نمایندگی این افراد به حکم قانون است و اختیاری نیست.

اداره مالی و تصرف در اموال محجور بر عهده پدر، جد پدری و در صورت وجودِ وصیت و فوت آنها با وصی است. قیّم هم به معنای سرپرست است. قیّم کسی است که اداره امور مالی محجور را برعهده دارد و می‌تواند در اموال او تصرفاتی انجام دهد. در برخی موارد قیّم می‌ تواند عهده ‌دار حضانت هم شود. قیّم به حکم دادگاه مشخص می شود.

معاملات محجور که برای قیم ممنوع است.

برطبق ماده ۱۲۴۰ قانون مدنی قیّم نمی ‌تواند از طرف خود با محجور معامله کند.  مثال قیّم نمی ‌تواند در قرارداد خریدوفروش یکبار به عنوان نماینده محجور و از طرفِ وی خریدار یا فروشنده واقع شود و در عین حال خودش نیز طرف دیگر عقد باشد. چه بخواهد مالی از خود به محجور انتقال دهد و یا مالی از محجور را به خود انتقال دهد.

با این حال قرارداد هبه که شخص در آن مالی را بدون گرفتن مبلغ یا هر چیز دیگری به دیگری انتقال می‌دهد، می‌تواند از جانب قیّم برای محجور صورت بگیرد. یعنی قیّم مالی را به محجور ببخشد. زیرا در اینجا ضرری اتفاق نمی‌افتد و بالاتر از آن حتی نفعی به محجور می ‌رسد.

فروش اموال محجور توسط قیم

فروش اموال غیر منقول محجورمانند خانه، زمین و …توسط قیم، بدون اجازه دادستان، مانند معامله فضولی غیر نافذ است و اگر دادستان تایید نکند معامله باطل می شود.

نقش قیم در ابطال معامله محجور

در صورتیکه قیّم از جانب خود با محجور معامله‌ای کند، این معامله باطل است. در هر یک از معاملاتی که انجام آن‌ها به اجازه دادستان نیاز دارد، اگر قیّم این اجازه را نگیرد، معامله در حالتی بین صحیح و باطل می ماند. یعنی باید صبر کنیم که دادستان یا آن را تأیید کند یا رد کند. اگر دادستان آن را تأیید کند معامله صحیح می‌شود و اگر رد کند، معامله باطل می باشد.

اگر از اقدامات قیّم خسارت و ضرر و زیانی به محجور یا اشخاص دیگر وارد شود و قیّم مقصر باشد، مسئول جبران خسارات وارده می باشد. در صورتیکه کاری که قیّم انجام داده است خیانت در امانت محسوب شود از نظر کیفری نیز مسئول است و طبق ماده ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات حَسَب مورد به  مجازات حبس از شش ماه تا سه سال محکوم می ‌شود.

در صورتیکه معلوم شود قیّم امین نبوده است یا اینکه امین بوده، اما بعداً کار‌هایی کرده است که دیگر امین شناخته نمی ‌شود و یا لیاقت و توانایی لازم برای اداره‌ی اموال محجور را ندارد، دادگاه وی را عزل می کند و قیّم دیگری به جای وی منصوب میشود.

 معامله محجور با تایید دادستان

 مواردی از معاملات محجور که توسط قیم صورت میگیرد و باید توسط دادستان تایید شود شامل موارد ذیل می باشد:

• طبق ماده۱۲۴۱ قانون مدنی قیّم نمی ‌تواند اموال غیرمنقول شخص محجور را بفروشد و یا به رهن گذارد یا معامله‌ای کند که در نتیجه آن خودش به محجور بدهکار شود. مگر این‌که مصلحت وی را مراعات کرده باشد و این معامله به تأیید دادستان که مدعی‌العموم می‌باشد برسد. دادستان تنها زمانی این اجازه را به قیّم خواهد داد که تشخیص دهد قیّم قدرت پرداخت دین خود به محجور را دارد.
• قیّم نمی‌تواند بدون ضرورت و احتیاج قرض کند مگر این‌که دادستان تصویب کند. اگر شخص محجور بیمار بوده یا نیاز فوری به پول داشته باشد، قیّم می‌تواند قرض بگیرد و بعد به دادستانی اعلام کند و اجازه را دریافت نماید. اما در موارد دیگر که قرض گرفتن ضرورتی ندارد و قیّم می‌خواهد با گرفتن این قرض نفع مالی به محجور برساند یا اموال او را زیادتر کند، همان ابتدا باید از دادستان اجازه بگیرد.
• طبق ماده۱۲۴۲ قانون مدنی قیّم نمی ‌تواند دعوای مربوط به شخص محجور را با صلح خاتمه دهد مگر با تأیید دادستان. زیرا اگر قیّم بخواهد با صلح به دعوایی پایان دهد، باید از برخی حقوق مربوط به او چشم‌پوشی کند. در نتیجه، صلح اکثراً به ضرر محجور خواهد بود. با این حال اگر دادستان تشخیص دهد که صلح بر خلاف مصلحت نیست و ضرری نمی­‌رساند، قیّم می‌تواند آن را انجام دهد.

دعوای حجر به طرفیت دادستان

دعوای حجر باید به‌ طرفیت دادستان و فرد محجور طرح شود البته با ترک نام دادستان و درج نام فرد محجور کماکان دعوا قابلیت پذیرش دارد اما در صورتیکه فقط نام دادستان به‌ عنوان خوانده درج شده باشد دعوا قابلیت پذیرش ندارد.

طرفین دعوای ابطال معامله محجور

هر شخصی که با محجور قراردادی منعقد کرده، مثلا شخصی به عنوان خریدار یا فروشنده، ملکی را معامله کرده است، می تواند خواهان دعوی باشد و به طرفیت ولی یا قیم محجور، طرح دعوی کند. به علاوه ولی، قیم و یا دادستان نیز می توانند به عنوان خواهان به طرفیت شخصی که با محجور معامله کرده است، خریدار یا فروشنده، طرح دعوی کنند. در مورد تاجر ورشکسته، مدیر تصفیه و یا هر یک از طلبکاران ورشکسته می تواند، طرح دعوا کند.

تاریخ حجر در ابطال معامله محجور

با وجود یقین بر جنون ادواری شخص استصحاب سلامت و اهلیت استیفای وی و حمل بر صحت نمودن معاملاتش فاقد وجاهت قانونی است. زیرا پس از تحقق جنون ادواری، وضعیت حجر وی استصحاب شده و مدعی افاقه باید حالت افاقه حین عقد را اثبات کند. در صورت مشخص بودن تاریخ حجر فردی و مجهول بودن تاریخ انعقاد عقد بیع توسط وی به جاری شدن اصل تأخر حادث، تاریخ انعقاد قرارداد پس از تاریخ حجر محسوب می‌شود.

تجدید نظر خواهی به حکم حجر

بر اساس قانون امور حسبی تجدیدنظر خواهی از حکم حجر صرفاً از سوی قیم، شخص مورد نظر و دادستان مسموع بوده و اعلام کننده حجر، حق تجدیدنظر ندارد. در خصوص معاملات مجنون ادواری، قانونگذار وجود حجر را استصحاب نموده و بار اثبات دلیل برعهده شخصی است که مدعی افاقه و در نتیجه صحت معامله است.

در دعوای حجر مانند دعاوی دیگر، تنها اشخاصی که در دعوا دخالت داشته‌اند، می‌توانند اصلاح رأی را درخواست کنند و شخص ثالث نمی‌تواند چنین درخواستی کند. حجر از امور حادث و غیرقابل پیش بینی است به همین جهت، مشمول قاعده اعتبار امر قضاوت شده نیست.

تمیز حجر اشخاص منوط به کیفیات رفتار شخص از حیث تشخیص نفع و ضرر یا صواب و خطاء است بنابراین هرگاه شخصی بین نفع و ضرر یا صواب و خطا تمیز ندهد رشید محسوب نمی‌شود و در این باره عرف، ملاک و معیار تشخیص است.

نحوه اجرای رای ابطال معامله محجور

معاملات محجورین یا غیر نافذ است که در صورت رد توسط ولی یا قیم باطل می شود و یا از ابتدا باطل است که در هر دو صورت دادگاه معامله را باطل نمی کند بلکه تنها بطلان معامله را تایید می کند و نیازی به صدور اجراییه ندارد.

مرجع صالح رسیدگی به دعوای ابطال معامله محجور

 اگر مالی که معامله شده است، ملک باشد دادگاهی که ملک در آنجا واقع شده است صالح به رسیدگی است.در مورد تاجر ورشکسته، دادگاهی که حکم ورشکستگی او را صادر کرده است، صلاحیت رسیدگی به دادخواست تایید بطلان معامله با محجور را دارد. اثبات جرم سوء استفاده از ضعف نفس اشخاص محجور منوط به اثبات ضعف نفس و حجر بزه دیده به وسیله صدور حکم در همان دادگاه یا دادگاه صالح دیگر نیست.

تهیه شده در سامانه ملی قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران
به قلم : دکتر حشمدار

پاسخ سوالات شما https://129i.ir/?cat=1

مشاوره رایگان قضایی بصورت تلفنی با شماره های ۰۹۱۲۱۹۰۰۵۰۰ و ۱۲۹ در کل کشور می باشد که ساعات تماس 9 صبح تا 5 بعدازظهر می باشد.

اما تنظیم لایحه دادخواست شکوائیه و مطالعه پرونده از طریق واتساب به شماره ۰۹۲۲۱۹۰۰۱۲۹ می باشد.

در منوی سمت راست آن به کلیه خدمات ذیل دسترسی پیدا نمایید اعم از :

اطلاع رسانی با رمز پرونده
نوبت دهی قضایی
نوبت دهی دفاتر خدمات قضایی
ثبت درخواست گواهی عدم سوء پیشینه
آگهي الكترونيک
خودکاربری وکلای دادگستری کشور و وکلای مرکز وکلا
اعتراض به عملکرد دادسراها
پاسخگویی به شکایات سازمان تعزیرات حکومتی
ثبت و اعلام رشوه خواری و سوءاستفاده از مقام اداری ماده 91
دادخواست الکترونیک دیوان عدالت اداری
بانک اطلاعاتی طبقه بندی شده از موضوعات دعاوی اداری
استعلام سابقه طرح دعوای مرتبط با چک
استعلام وضعیت ثبت نام شخص
استعلام وضعیت کارشناس
استعلام وضعیت وکیل
اصالت مدارک قضایی
ثبت الكترونيكي صدور سند
تصدیق اصالت اسناد و اوراق دفاتر اسناد رسمی
ممنوع الخروجی اجرای اسناد رسمی
ثبت گزارش فساد

همچنین به اطلاع می رساند
کل فرم های قضایی با متن لازم در لینک ذیل موجود است
https://iran5050.com/?cat=138
که شما می توانید رایگان دانلود کنید و در دادگاه استفاده نمایید
تنها کافیست که فرم مورد نظر خود را جستجو نمایید

در مورد دیه اعضای مختلف بدن بطور کامل و بصورت تشریحی در لینک ذیل موجود می باشد.
https://iran5050.com/?p=5877
کلیه اطلاعات لازم در مورد دیه بصورت جزء به جزء توضیح داده شده است.

در مورد طلاق لینک ذیل را مطالعه فرمایید
https://iran5050.com/?s=طلاق
در مورد عدم تمکین لینک ذیل را مطالعه فرمایید
https://iran5050.com/?s=عدم+تمکین
در مورد ضرب و جرح لینک ذیل را مطالعه فرمایید
https://iran5050.com/?s=ضرب+و+جرح
در مورد مهریه لینک ذیل را مطالعه فرمایید
https://iran5050.com/?s=مهریه
در مورد نفقه لینک ذیل را مطالعه فرمایید
https://iran5050.com/?s=در+مورد+نفقه
در مورد تصادف لینک ذیل را مطالعه فرمایید
https://iran5050.com/?s=تصادف
در مورد دعاوی ملکی لینک ذیل را مطالعه فرمایید
https://iran5050.com/?s=ملک
در مورد چک لینک ذیل را مطالعه نمایید
https://iran5050.com/?s=چک
و در مورد سامانه ثنا لینک ذیل را مطالعه فرمایید
سامانه ثنا روند پرونده شما را اعلام می نماید و شما می توانید از شکایت و موضوع شکایت و دستور قاضی مطلع شوید
https://iran5050.com/?s=سامانه+ثنا
در مورد دریافت خدمات قضایی از تلفن همراه لینک ذیل را مطالعه فرمایید
مانند فراموشی رمز ورود و غیره
https://iran5050.com/?p=857
در مورد شکایت از قضات لینک ذیل را مطالعه فرمایید
https://iran5050.com/?p=2625

لازم بذکر است
در بسیاری موارد شهروندان با توجه به پرداخت هزینه بالای وکلاء ، متاسفانه هیچ نتیجه ای بدست نیاورده اند
لذا این سامانه در جهت رفاه شهروندان ایرانی داخل و خارج کشور و کاهش هزینه های قضایی در صورت نیاز به لایحه ، دادخواست ، شکایت، دفاعیه ، مطالعه پرونده ،تجدید نظرخواهی و اعاده دادرسی ، درخواست خود با را به همرا مدارک ارسال نمایید تا کارشناسان مجرب و دانشگاهی ، درخواست شما را بررسی کرده و مدارک لازم را تنظیم و برای شما ارسال نمایند.

از صبر و شکیبایی شما متشکریم