عدم صلاحیت ذاتی و عدم صلاحیت محلی چیست

در نظام قضایی، تشخیص صلاحیت دادگاه‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ چرا که هر دادگاه باید در چهارچوب صلاحیت‌های قانونی خود به رسیدگی پرونده‌ها بپردازد. دو نوع اصلی از عدم صلاحیت وجود دارد که عبارت‌اند از: عدم صلاحیت ذاتی و عدم صلاحیت محلی.

1. عدم صلاحیت ذاتی (صلاحیت موضوعی)

عدم صلاحیت ذاتی به معنای فقدان صلاحیت دادگاه از نظر نوع و ماهیت دعوی یا موضوع مورد رسیدگی است. این بدان معناست که دادگاه مورد نظر از لحاظ تخصص و اختیارات قانونی، صلاحیت رسیدگی به آن پرونده را ندارد.

به عنوان مثال:

دادگاه حقوقی صلاحیت رسیدگی به دعاوی حقوقی دارد ولی نمی‌تواند به دعاوی کیفری رسیدگی کند.
دادگاه کیفری صالح به رسیدگی به جرایم است، ولی صلاحیت رسیدگی به مسائل خانوادگی یا اداری را ندارد.
دعاوی خاص مانند دعاوی مربوط به کارکنان دولت ممکن است صرفاً در دیوان عدالت اداری قابل طرح باشد.

بنابراین، عدم صلاحیت ذاتی ناشی از مغایرت موضوع پرونده با حیطه صلاحیت قانونی دادگاه است.

2. عدم صلاحیت محلی (صلاحیت مکانی)

عدم صلاحیت محلی مربوط به حوزه جغرافیایی صلاحیت دادگاه است. هر دعوی باید در دادگاهی مطرح شود که قانون آن را صالح برای رسیدگی به موضوع در محدوده خاص جغرافیایی تعیین کرده است.

برای مثال:

دعوایی که مربوط به ملکی است که در شهرستان «الف» واقع شده، باید در دادگاه محل وقوع ملک مطرح شود.
دادگاه محل اقامت خوانده، معمولاً صالح برای رسیدگی به دعاوی مربوط به او است.

اگر دعوا در دادگاهی غیر از حوزه جغرافیایی صالح طرح شود، آن دادگاه از لحاظ محلی صلاحیت ندارد و پرونده باید به دادگاه صالح ارجاع گردد.

جمع‌بندی و اهمیت موضوع

عدم صلاحیت ذاتی به محدودیت‌های قانونی در مورد نوع و ماهیت دعوا اشاره دارد و باعث می‌شود دادگاه نتواند به اصل پرونده ورود کند.
عدم صلاحیت محلی به محدودیت مکانی صلاحیت دادگاه مربوط است و تعیین می‌کند که پرونده باید در کدام حوزه قضایی رسیدگی شود.

شناخت دقیق و رعایت این دو نوع صلاحیت، زمینه‌ساز رسیدگی صحیح، عادلانه و قانونی به دعاوی است و از اطاله دادرسی و تضییع حقوق افراد جلوگیری می‌نماید.

سامانه مشاوره رایگان قضایی و فقهی جمهوری اسلامی ایران

به قلم: دکتر حشمدار

راهنمای استفاده و خدمات سامانه

با عرض ادب و احترام، لطفاً مطالب زیر را با دقت مطالعه فرمایید:

مشاوره رایگان تلفنی

شماره‌های تماس:

۰۹۱۲۱۹۰۰۵۰۰ ارتباط مستقیم با حجت الاسلام دکتر حشمدار
۱۲۹ (سراسری) تلفن متعلق به قوه قضاییه می باشد
ساعات پاسخگویی: ۷ صبح تا ۹ صبح

دسترسی سریع به خدمات و فرم‌ها

نکته بسیار مهم:

با راه‌اندازی سامانه یکپارچه خدمات الکترونیک قضایی و استعلامات، کافی است به آدرس زیر مراجعه کنید و از خدمات متنوع زیر بهره‌مند شوید:
https://129i.ir

خدمات قابل دسترس در منوی سمت راست سامانه:

ثبت نام الکترونیک قضایی
ابلاغ الکترونیک قضایی
اطلاع‌رسانی پرونده اشخاص
اطلاع‌رسانی با رمز پرونده
نوبت‌دهی قضایی و دفاتر خدمات قضایی
ثبت درخواست گواهی عدم سوء پیشینه
آگهی الکترونیک
خودکاربری وکلای دادگستری کشور و مرکز وکلا
اعتراض به عملکرد دادسراها
پاسخگویی به شکایات سازمان تعزیرات حکومتی
ثبت و اعلام رشوه‌خواری و سوءاستفاده از مقام اداری (ماده ۹۱)
دادخواست الکترونیک دیوان عدالت اداری
بانک اطلاعاتی طبقه‌بندی شده موضوعات دعاوی اداری
استعلام سابقه طرح دعوا مرتبط با چک
استعلام وضعیت ثبت نام اشخاص، کارشناسان و وکلا
اصالت مدارک قضایی
ثبت الکترونیکی صدور سند و تصدیق اصالت اسناد دفاتر اسناد رسمی
ممنوع‌الخروجی اجرای اسناد رسمی
ثبت گزارش فساد

منابع و اطلاعات کاربردی

برای آشنایی کامل با قوانین، آیین‌نامه‌ها، بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های قضایی می‌توانید به لینک‌های زیر مراجعه نمایید:

از صبر و شکیبایی شما سپاسگزاریم.

سامانه مشاوره رایگان قضایی جمهوری اسلامی ایران حجت الاسلام و المسلمین دکتر حشمدار